 |
| Tomaszewski J. - Mniejszości narodowe w Polsce XX wieku, LITERATURA FAKTU - j. polski |
 |
|
|
[ Pobierz całość w formacie PDF ] JERZY TOMASZEWSKI Mniejszości narodowe w Polsce XX wieku wyd. I. WARSZAWA 1991 SPIS TREŚCI 1. Co rozumiemy pod pojęciem mniejszości narodowych?. . 7 2. Rozwój świadomości narodowej . . . 10 3. Mniejszości narodowe w Polsce między wojnami. . . 22 4. Druga wojna światowa. . . . 39 5. Mniejszości narodowe w Polsce po 1945 r. . . . 45 Przypisy. . . . 53 Wybrana literatura w języku polskim. . . . . 55 Indeks nazwisk. . . 57 1. Co rozumiemy pod pojęciem mniejszości narodowych Może się wydawać, że pojęcie "mniejszości narodowe" jest oczywiste i że stosowano je od prastarych czasów. Tymczasem określenie to pojawiło się w użyciu stosunkowo nie tak dawno, gdyż dopiero w XIX stuleciu. W prze- szłości wiedziano, czym są mniejszości religijne i już w XVI w. niektóre traktaty międzynarodowe przewidywały ich ochronę. Różnice językowe, a w znacznej mierze także etniczne miały natomiast znaczenie bez porównania mniejsze i normalnym zjawiskiem było, że pod władzą jednego monarchy znajdowali się ludzie mówiący rozmaitymi językami, związani z odmiennymi lokalnymi kulturami; różnice te nie stały na przeszkodzie zachowaniu wierno- ści wobec władcy. Proszę przy tym pamiętać, iż za naród w znaczeniu politycznym uważano jedynie szlachtę. Mogła ona mówić w domu rozmaitymi językami (np. w Królestwie Węgierskim językiem węgierskim mówiła mniej- szość), lecz dokumenty sporządzano zazwyczaj po łacinie, później także w innych językach uznanych za urzędowe. W państwie polskim, złożonym z Korony oraz Litwy, do połowy XVIII w. dokumenty powstałe na dworze Wielkiego Księstwa Litewskiego spisywano w języku starobiałoruskim. Pojęcie mniejszości narodowych powstało wówczas, gdy ukształtowała się współczesna świadomość narodowa, a więc gdy powstawały współczesne narody, natomiast zanikały tradycyjne podziały stanowe. Znamy bardzo dużo definicji narodu, lecz - jak to często bywa z pojęciami w dziedzinie nauk o społeczeństwie - wiele z nich, jeśli traktować je dosłownie pozostawia poza swym obrębem niektóre realnie istniejące zjawiska. Inne definicje bywają zaś nader ogólnikowe i w rezultacie niedostatecznie precyzyjne. Nie podejmuję się tutaj sformułowania w pełni ścisłej definicji ani też dyskusji o przydatności innych, nawet często spotykanych. Dla celów tego szkicu wystarczy stwier- dzić, że naród jest społecznością o historycznie ukształtowanym poczuciu wspólnej tradycji oraz wspólnocie podstawowych cech kulturalnych. Wspólny i odrębny od innych język uważać można tylko za jeden - choć istotny - element tradycji; nie zawsze jest on niezbędnym warunkiem istnienia narodu, czyli wspólnoty kultury. Dość powiedzieć, że językiem angielskim, hiszpańskim lub niemieckim mówią dziś społeczności o zdecydowanie odrębnej świadomości narodowej i odmiennej kulturze. Z drugiej strony zaś trudno kwestionować istnienie żydowskiej świadomości narodowej (a zatem narodu żydowskiego), choć ludzie z jej kręgu mówią nieraz językami całkowicie odmiennymi. Trudność badania zjawisk dotyczących narodów wynika jeszcze z jednego względu. Otóż świadomość narodowa nie jest właściwością istniejącą zew- [ Pobierz całość w formacie PDF ] |