 |
| Tymowski Michał - Dzieje Mali, LITERATURA FAKTU - j. polski |
 |
|
|
[ Pobierz całość w formacie PDF ] //-->MICHAŁ TYMOWSKINaHORIZONHISTORIA MALIWROCŁAW • WARSZAWA • KRAKÓW • GDAŃSKZAKŁAD NARODOW Y IMIENIA OSSOLIŃSKICHWYDAWNICTWO1979łtkLJHal;JA C EK SIKO RSK IOkładkę, obwolutę i wyklejkę projektowałłR e d a k to r te c h n ic z n yMARIA KAFARSKA©Copyright by Michał Tym owski,Wrocław 1979Printed in PolandISBN-83-04-00212-4Zakład N arodowy im. Ossolińskich - W ydawnictwo. Wrocław 1979.N akład: 8000 egz. Objętość: ark. wyd. 29,50, ark. druk. 28,25.Papier ilustr. ki. II I, 80 g, 66x98. O ddano do składania31 I 1978. Podpisano do druku 5 V I 1979. D ruk ukończonow październiku 1979. W rocławska D rukarnia Naukowa. Wrocław.Zam . 126/78 - M -17. Cena zł 1 1 0 .-B ib l. U A MKOD AUTORAIZw 1960 r. wyzwalały sięspod władzy kolonialnej kraje wchodzące w skład Francuskiej AfrykiZachodniej, jedna z byłych kolonii — Sudan Francuski, przyjęła nazwęMali. Dzś jest to jedno z niepodległych państw Afryki Zachodniej.Przyjęcie nazwy Mali nie było przypadkowe. Owszem, był to czynświadomy o wielkim politycznym, propagandowym i narodotwórczymznaczeniu. Dzisiejsze Mali przyjęło bowiem nazwę po swym poprzedniku,państwie, które rozwinęło się i działało od XI do XVII w. na terenie pokrywającym się w ogólnych zarysach z terytorium współczesnego Mali.Podkreślona została w ten sposób więź historyczna, łącząca społeczeństwomalijskie z jego odległą i wspaniałą przeszłością. Nazwa państwa stałasię wyrazem dumy z tej przeszłości i wielkiego znaczenia, jakie rozwijanieświadomości historycznej odgrywa w procesie tworzenia się nowoczesnegonarodu Mali.Dzisiejsze Mali jest krajem ubogim, walczącym z dużymi trudnościamileżącymi na drodze jego rozwoju. Można jednak śmiało stwierdzić, żespołeczeństwo tego kraju dysponuje ogromnym, niezniszczalnym i niezastąpionym dorobkiem. Jest nim przeszłość. Teren dzisiejszego Malibył obszarem, na którym uformowały się liczne państwa, o bardzo rozwiniętym aparacie władzy, dysponujące znacznymi środkami materialnymi.W państwach tych powstały duże ośrodki miejskie, środowiska ludzioświeconych, działały szkoły, biblioteki, pracownie pisarzy. W przeszłości —począwszy od około X —XI w. co najmniej po XVI w. — teren Mali byłnajbardziej rozwiniętym obszarem w Afryce Zachodniej i jednym z terenównajbardziej intensywnego rozwoju cywilizacji w skali całej CzarnejAfryki. Przeszłość ta ma wielkie znaczenie nie tylko dla społeczeństwamalijskiego, lecz i dla jego sąsiadów, jest dorobkiem, do którego nawiązują politycy i twórcy afrykańscy, który poprzez szkołę, teatr, prasę, ksią-tedy5żki i opowieści griotów staje się znany masom ludowym i kształtujeich postawy. Stąd wynika rola historii, wyjątkowo duża we współczesnym życiu tych społeczeństw.Poza Mali X I—XVII-wiecznym na terenie dzisiejszego państwa działały i inne organizmy — państwowe i plemienne. Były to m. in.: Ghana(IV—XI w.), Soso (XI—XIII), Songhaj (VI—XVI), paszalik Arma (1591 —XVIII), Bambara (XVII—XIX), państwa Fulbe w Masinie, Tukulerów,Kendugu, Uasulu (wszystkie w XIX w.). Działalność każdego z nich formowała społeczność mieszkającą dzisiaj w Mali. Tak więc przyjmującnazwę Mali dokonywano wyboru z bardzo bogatej i różnorodnej tradycjihistorycznej.Powstaje więc pytanie — jaki zakres powinna mieć monografia poświęcona historii Mali? Istnieją już prace omawiające dzieje MaliX I—XVII w., istnieją inne dotyczące niektórych państw działających w przeszłości w tym regionie Afryki. Są wreszcie prace przedstawiające okreskolonialnego panowania Francji i na koniec dotyczące pierwszych dziesięciulat współczesnego Mali. Czy pisząc historię Mali trzeba wybierać jedentylko wątek, opisywać historię jednej tylko państwowości? Czy wystarczytrzymać się kryterium wyboru, które stanowi nazwa państwa? Wydajesię, że nie. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie całego dorobkuhistorycznego tych ludów, które żyją obecnie w Mali. Dorobek ten tworzyłydzieje wszystkich organizacji politycznych, plemion i państw działającychw przeszłości na tym terytorium. Dla dzisiejszej sytuacji tego państwa znaczenie ma i to, co działo się w XVI w. w Songhaju, i przebieg oraz konsekwencje najazdu marokańskiego, i opór zbrojny stawiany w XIX w.wojskom francuskim, i wszystkie inne zjawiska oraz procesy, których sumastanowi historię Mali. Tak też pojmują swoje dzieje sami Malijczycy.Przyjmujemy więc koncepcję, według której w zakres naszych zainteresowań wchodzić będą wszystkie zdarzenia i procesy dziejowe rozgrywającesię w przeszłości na terenie dzisiejszego Mali. Pracy takiej brak jest dotychczas w literaturze światowej.Określony tu zakres pracy bierze za punkt wyjścia terytorium współczesnego państwa. Trzeba jednak pamiętać o tym, że granice te powstaływ okresie kolonialnym, wyznaczone były przez Francję. Mali przejęło jew chwili wyzwolenia. Natomiast granice państw działających w przeszłościtylko częściowo odpowiadały granicom obecnym. Niektóre z dawnychpaństw były większe niż teren obecny, inne mniejsze i całe leżały na obszarzedzisiejszego Mali. Terytorium niektórych zaś tylko częściowo wchodziłow granice Mali. Nie ma więc zgodności pomiędzy zakresem granic współczesnych a zasięgiem granic państw historycznych. Będziemy pisać o każdym6z nich w tym zakresie, w jakim jego funkcjonowanie wpłynęło na sytuacjęludów żyjących dziś w Mali. Z tego powodu niektóre z opisywanych procesów dotyczą i innych, sąsiadujących obecnie z Mali państw. Trzeba jednakbrać pod uwagę to, że granice wyznaczone przez Francuzów nie zostałypoprowadzone przypadkowo. Brano pod uwagę ukształtowanie terenu,sieć rzeczną, systemy komunikacyjne, więzy gospodarcze i kulturowe pomiędzy poszczególnymi regionami. A wszystkie te czynniki bądź oddziaływały na przebieg dziejów (środowisko geograficzne), bądź były wynikiemdziałania ludzi w przeszłości. Tak więc zjawiska historyczne wpływałyna przebieg granic Mali i pomiędzy przeszłością a kształtem obecnympaństwa istnieje ścisły związek.Zakres chronologiczny dziejów Mali obejmuje okres od około VI w. n.e.po czasy nam współczesne. Nie będziemy się cofać poza wyznaczoną granicę, gdyż takie ramy narzuca nam charakter materiału źródłowego.Wykopaliska archeologiczne, dotyczące paleolitu, neolitu i początkówepoki żelaza, były wprawdzie prowadzone na terenie Mali, lecz ich wynikisą jeszcze wyrywkowe. Nie możemy na ich podstawie śledzić procesówhistorycznych. Natomiast począwszy od VI w. n.e. najpierw tradycje ustne,następnie liczniejsze wykopaliska i wreszcie źródła pisane pozwalają jużodtworzyć w sposób ciągły procesy dziejowe kształtujące społeczeństwoMali. Komentarza wymaga też granica, na której zakończymy pracę.Będzie to w zasadzie data odzyskania przez Mali niepodległości. Od tegoczasu minęło już wprawdzie niemal 20 lat, lecz okres ten nie może być jeszczebadany metodami historycznymi. Nie ma bowiem dostępu do większościważnych źródeł, brak jest też niezbędnego do badań historycznych dystansu. W związku z tym wiedza o okresie niepodległego bytu Mali jestjeszcze niewystarczająca. Zrozumiałe jest jednak zainteresowanie czytelnika współczesnością. Aby wyjść temu naprzeciw, zamieszczamy kalendarzyk ważniejszych wydarzeń, jakie miały miejsce w Mali po 1960 r.Konstrukcja książki opierać się będzie na dwóch podstawach.Po pierwsze, śledzić będziemy procesy rozwoju gospodarczo-społecznegoi postaramy się o wyznaczenie etapów tego rozwoju. Przyjęcie tego kryterium wynika z żywego zainteresowania, jakim wszystkie współczesnespołeczeństwa obdarzają problemy rozwoju. W krajach Trzeciego Światazainteresowanie to jest wyjątkowo duże w związku z ich sytuacją gospodarczą. Jest rzeczą oczywistą, że problematyka zajmująca ludzi współcześnie powoduje, iż analogiczne pytania — o poziom, tempo i kierunekrozwoju — stawiamy również przeszłości. Siłą organizującą wysiłek ludzki,nadającą mu ukierunkowanie, przyspieszającą (lub opóźniającą) rozwójbyły państwa. Dlatego kryterium podziału niniejszej książki na rozdziały7 [ Pobierz całość w formacie PDF ] |