 |
| Transport intermodalny z punktu widzenia spedycyjnego, Książki - Logistyka |
 |
|
|
[ Pobierz całość w formacie PDF ] //-->ADAM SALOMONAkademia Morska w GdyniKatedra Transportu i Logistykidoi: 10.12716/1002.28.03TRANSPORT INTERMODALNY Z PUNKTU WIDZENIA SPEDYCYJNEGOW dobie wzrastającego wolumenu przewozów ładunków, braku czasu na organizację tych przewo-zów przez załadowców, rosnącej konkurencji dotyczącej szybkości dostaw, rosnącego zanieczysz-czenia środowiska, zatłoczenia dróg i przejść granicznych jedynym rozsądnym rozwiązaniem staje sięrozwój przewozów intermodalnych. Załadowca przekazując swój ładunek operatorowi przewozówintermodalnych, może być w zasadzie spokojny o to, czy jego ładunek dotrze do celu i czy nie zosta-nie przetrzymany na granicy – tym wszystkim zajmie się operator. Transport intermodalny jest naj-częściej stosowanym rozwiązaniem w świecie międzynarodowych przewozów jednostek ładunko-wych w relacji dom–dom, gdyż tylko w tym systemie ładunek może dotrzeć prosto od producenta doodbiorcy. Współczesne podejście do transportu wymaga kompleksowego spojrzenia na cały łańcuchtransportowy. Należy odejść od gałęziowego oceniania transportu, a spojrzeć na niego jako na jednąwielką całość. Takim właśnie współczesnym wyrazem tendencji występujących w nowoczesnymtransporcie jest transport intermodalny (przewozy intermodalne).WPROWADZENIEPojęcie „transport intermodalny” jest preferowane przez Unię Europejską[1, s. 16–17], natomiast środowisko związane z transportem morskim, a zwłaszczaarmatorzy, częściej posługuje się terminem „transport multimodalny” [9, s. 16].Oto definicja transportu intermodalnego zawarta wPodręczniku spedytora:„Transport intermodalny oznacza przewóz towarów w jednostkach ładunkowychprzy użyciu środków z co najmniej dwóch różnych gałęzi transportu, na podstawieujednoliconych warunków, wynikających z umowy o przewóz intermodalny, za-wartej pomiędzy klientem a operatorem transportu intermodalnego [4, s. 466].Można zdefiniować następujące atrybuty, warunkujące wystąpienie transportuintermodalnego:1) w procesie przewozowym używane są co najmniej dwa rodzaje transportu;2) istnieje jedna umowa (jeden dokument) o przewóz transportem multimodalnym;3) towar przemieszczany jest z jednego kraju lub obszaru celnego do innego;4) w przewóz zaangażowany jest jeden tylko przewoźnik („pokrywający” całątrasę przewozu – dostawa „dom–dom”).Do powyższych atrybutów czasem dodaje się jeszcze jeden, tzn. koniecznośćjednostkowania ładunków, co oznacza, że towar podlega manipulacjom przeładun-kowym wraz z całą jednostką (urządzeniem lub środkiem transportowym)[6, s. 17]. Jaka istnieje różnica pomiędzy transportem intermodalnym a multimo-dalnym? W literaturze istnieją na ten temat różne opinie. Pojawiają się głosy, że sąto w zasadzie synonimy, a jedyna różnica polega na tym, iż pojęcie transportu mul-timodalnego rozpowszechnione jest w USA, a intermodalnego w Europie [9, s. 16].Inne ujęcie jest następujące: transport intermodalny jest szczególnym rodzajemmultimodalnego.18PRACE WYDZIAŁU NAWIGACYJNEGO AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI, nr 28, 2013Do transportu multimodalnego zalicza się każdy przewóz składający sięz dwóch lub więcej gałęzi transportu. Natomiast transport intermodalny jest typemtransportu multimodalnego i stanowi każdy przewóz w jednej i tej samej jednostceładunkowej lub pojeździe przez kolejne gałęzie transportu bez przeładunku samychtowarów w zmieniających się jednostkach transportu. Z tego podejścia wynika, żepojęcie transportu multimodalnego nie determinuje przewozu w jednostkach ła-dunkowych [5, s. 79]. Terminologia ONZ określa podstawowe definicje w sposóbprzedstawiony w tabeli 1.Tabela 1Definicje poszczególnych rodzajów transportu wg Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ,Europejskiej Konferencji Ministrów Transportu (ECMT) i Komisji EuropejskiejRodzaj transportuTransport intermodalnyTransport multimodalnyDefinicjaprzewóz towarów w jednym i tym samym pojeździe lub jednostceładunkowej (bez przeładunku) przy użyciu różnych gałęzi transportuprzewóz towarów przez więcej niż jedną gałąź transportu(np. transport samochodowy i kolejowy lub morski, kolejowyi samochodowy)forma przewozów intermodalnych, w której jednostka ładunkowaprzewożona jest koleją, żeglugą śródlądową lub morską, natomiastpierwszy i ostatni odcinek transportu odbywa się drogą, przy czymniniejszy odcinek powinien być możliwie najkrótszytransport całego pojazdu drogowego wraz z kierowcą za pomocąinnego typu transportu (np. promem lub koleją)transport pojazdu drogowego lub jednostki transportu intermodalnegobez kierowcy za pomocą innego typu transportu (np. promem lub koleją)Transport kombinowanyTransport kombinowanytowarzyszącyTransport kombinowanynietowarzyszącyŹródło: A. Salomon, Spedycja w handlu morskim. Procedury i dokumenty, Wydawnictwo Uniwersy-tetu Gdańskiego, Gdańsk 2003, s. 186–187; na podstawie Economic Commision for Europe, TerminologyWydaje się, że w przypadku Polski istnieje niezwykle silny potencjał rozwo-jowy transportu kombinowanego, a w szczególności transportu szynowo-drogo-wego. W tabeli 2 zestawiono główne systemy tych przewozów.Systemy transportu kombinowanego dla przewozów szynowo-drogowychNazwa systemuSystem „na barana”(piggybacktransport)OpisPrzewóz jednego środka transportu (np. naczepy siodłowej lub nadwoziwymiennych) na pojeździe innego rodzaju transportu (na specjalnychwagonach kolejowych). Załadunek i wyładunek naczep odbywa sięnajczęściej w sposób poziomy (za pomocą ciągnika) lub w sposób pionowy(dźwigiem)Przewóz przyczep siodłowych wraz z ciągnikami lub samochodówciężarowych z przyczepami wagonami kolejowymi specjalnej konstrukcji(niskopodłogowymi). Załadunek i wyładunek pojazdów odbywa sięwłasnym napędem przez najazd przodem na rampę czołową dostawianądo pierwszego wagonu i przejazd kolejno przez wszystkie wagonydo pierwszego wolnego wagonuTabela 2System „ruchomejdrogi” (Ro-LaRollen-de Landstrasse)A. Salomon,Transport intermodalny z punktu widzenia spedycyjnego19cd. tab. 2Nazwa systemuSystem bimodalnyOpisPrzewóz specjalnej bimodalnej naczepy samochodowej transportemsamochodowym i kolejowym bez przeładunku jej zawartości. Naczepa tajest przystosowana do przewożenia po szynach kolejowych na specjalnychwózkach wagonowych. Operacje osadzania i zdejmowania naczepy niewymagają przeładunkowych urządzeń dźwigowych, gdyż wykorzystujesię do tego celu siłowniki będące na wyposażeniu naczepy, obsługiwaneprzez kierowcęŹródło: Współczesne technologie transportowe, L. Mindur (red.), Wydawnictwo Politechniki Radom-skiej, Radom 2004, s. 256–257.1. POJĘCIE SPEDYCJI INTERMODALNEJLiteratura ekonomiczna i prawnicza podaje wiele definicji precyzujących isto-tę spedycji, pojęcie spedytora i przedmiot działalności przedsiębiorstwa spedycyj-nego. Niektóre z tych definicji akcentują podmiotowy aspekt istoty spedycji, roz-ważając, kim jest podmiot zajmujący się spedycją i na jakich warunkach jąwykonuje, inne zaś skupiają się bardziej na przedmiocie działalności spedycyjnej,jej zakresie i elementach składowych. Te pierwsze akcentują stosunki formalno--handlowe łączące spedytora ze zleceniodawcą, drugie natomiast zwracają uwagęna organizacyjno-ekonomiczną stronę usługi spedycyjnej [8, s. 280–281].Jedna z definicji spedycji określa ją jako zorganizowanie przemieszczeniaładunków przy zastosowaniu odpowiednio dobranych środków transportowychi sposobu przewozu, w wyniku czego następuje przesłanie ładunku od nadawcy doodbiorcy [8, s. 281].Z punktu widzenia złożoności procesu spedycyjnego istotnym podziałem tejdziałalności jest wyodrębnienie:1) spedycji gałęziowej (jednogałęziowej, monogałęziowej), w której całość usługiwykonywana jest przez jeden rodzaj środka przewozowego;2) spedycji intermodalnej, w której ramach angażuje się pracę niejednej gałęzitransportu.W zakresie spedycji gałęziowej wyróżnia się: spedycję kolejową, spedycję lot-niczą, spedycję morską, spedycję samochodową i spedycję żeglugi śródlądowej.Dla każdej z tych gałęzi stosuje się charakterystyczną, a czasem też specyficzną,dokumentację transportową. W spedycji intermodalnej spedytor występuje w postacitzw. operatora transportu multimodalnego (ang.multimodal transport operator),który ponosi odpowiedzialność za kompleksową i całkowitą obsługę przemieszcze-nia ładunku (od miejsca nadania pierwszemu nadawcy do miejsca wydania ostat-niemu odbiorcy), używając jednego uniwersalnego dokumentu transportowego,pomimo korzystania z usług wielu różnych gałęzi przewozu.Bardzo ważne w praktyce spedycyjnej jest także precyzyjne rozróżnienie za-stosowanego konosamentu, na podstawie wcześniej sporządzonych kwitów sterni-ka (ang.mate’s receipt)– konosament na towary załadowane, konosament załado-20PRACE WYDZIAŁU NAWIGACYJNEGO AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI, nr 28, 2013wania (ang.shipped bill of lading, on board bill of lading)lub konosament na to-wary otrzymane do załadunku (ang.received for shipment bill of lading).Niepra-widłowe lub niedokładne opisanie często powoduje problemy na dalszym etapietransportu w momencie, gdy powstanie szkoda lub opóźnienie dostawy.Podział ów opiera się na art. 130 i 131 k.m. i polega na rozróżnieniu, czy to-war został faktycznie załadowany na statek [2]. Konosament przyjęcia do zała-dowania stwierdza, że przewoźnik przyjął oznaczony w nim ładunek do przewozu,natomiast konosament załadowania dodatkowo potwierdza, że ładunek został zała-dowany w celu przewozu. Różnica polega na tym, że konosament załadowaniajednoznacznie wskazuje załadowanie towaru na konkretny statek – i to w określo-nej dacie. Przyjmuje się powszechnie, że chodzi tu o wymienienie nazwy statkui datę zakończenia załadowania lub wysyłki towaru. Natomiast konosament przyję-cia do załadowania mówi jedynie o przyjęciu oznaczonego towaru w konosamenciedo przewozu. Z tego też powodu powstawały wątpliwości, czy konosament przyję-cia do załadowania jest w ogóle konosamentem, zwłaszcza w rozumieniu innychprzepisów prawa morskiego, takich jak np. art. 131 k.m., w którym mowa jesto dowodzie przyjęcia ładunku na statek.Niezbędne w tym miejscu wydaje się przeprowadzenie analizy, czym jestspedycja intermodalna, na podstawie powyższej definicji. Jest to taki rodzaj spedy-cji, w której angażuje się pracę nie jednej gałęzi transportu, tylko kilku. Oznaczato, że w ramach tak pojętej spedycji intermodalnej używa się środków transporto-wych funkcjonujących w dwóch lub więcej gałęziach transportu. Spedytor występujetu w roli operatora transportu multimodalnego (ang.multimodal transport operator).Ważnym elementem tejże definicji jest również wzmianka o tym, że operatortransportu multimodalnego bierze odpowiedzialność za kompleksową, całkowitąobsługę przemieszczenia ładunku w całym procesie transportowym. Co więcej,warunkiem zaistnienia tego rodzaju spedycji jest korzystanie tylko z jednego, uni-wersalnego dokumentu transportowego.2. SPEDYCJA INTERMODALNA W PRZEWOZACH MORSKICHDo czasu wprowadzenia kontenerów spedytorzy odgrywali główną rolęw procesie organizacji transportu ładunków drobnicowych, będąc dysponentamimasy ładunkowej i niezbędnym ogniwem pomiędzy zleceniodawcami a przewoźni-kami. Wiązało się to z ich funkcją organizatora transportu i pośrednika międzyzleceniodawcą, dysponującym ładunkiem do przewozu a przewoźnikami oraz licz-nymi przedsiębiorstwami i instytucjami związanymi z przemieszczaniem ładun-ków. Spedytor występuje wobec swego zleceniodawcy w roli usługodawcy, oferu-jąc swój potencjał organizacyjny w celu właściwego i sprawnego zorganizowaniaprzewozu ładunku [6, s. 153–155].Wprowadzenie kontenerów do obrotów międzynarodowych spowodowałoznaczną zmianę w pozycji o zadaniach spedytorów. Porównując zakres działaniaprzewoźników morskich, występujących w roli operatorów transportu multimodal-A. Salomon,Transport intermodalny z punktu widzenia spedycyjnego21nego (MTO), z podstawowymi funkcjami pełnionymi przez spedytorów między-narodowych przy obsłudze konwencjonalnej drobnicy, można wyciągnąć wniosek,że konteneryzacja doprowadziła do licznych rozbieżności między armatorami.Armatorzy morscy, poprzez rozwój przewozów intermodalnych, zaczęli docieraćbezpośrednio do dysponenta ładunku. Wydawało się już, że transport intermodalnyprzyniesie rychły koniec instytucji spedytora międzynarodowego z organizacjikontenerowych przewozów intermodalnych. Antycypacje te okazały się jednakbłędne.Duże, międzynarodowe przedsiębiorstwa spedycyjne, o liczącej się pozycji narynku, mające adekwatne możliwości kapitałowe i organizacyjne, zaczęły pełnićfunkcje operatorów przewozów multimodalnych. Podstawowym elementem wa-runkującym przejęcie przez spedytorów roli operatorów jest dysponowanie przeznich dokumentem transportu intermodalnego, co oznacza odpowiedzialność za całyładunek, na całej trasie dostawy, nawet wtedy gdy ładunek znajduje się w rękachinnych podmiotów. Nigdy dotąd spedytorzy nie mieli tak szerokiego zakresu obo-wiązków i tak dalece sięgającej odpowiedzialności. Jest to dowód specyfiki spedy-cji intermodalnej.W roku 1970 Międzynarodowa Organizacja Spedytorów FIATA opracowaładokument spełniający wszystkie wymienione warunki. Nosi on nazwęFIATAMultimodal Transport Bill of Lading.Spedytorzy mogą rzecz jasna posługiwać sięwłasnymi, innymi niż konosament FIATA dokumentami.Zasada działania wszystkich operatorów intermodalnych można opisaćw następujących słowach: jeden partner, jedna cena, jeden dokument i jednolitaodpowiedzialność na całej trasie przewozu [3, s. 180].Ta kompleksowa koncepcja obsługi ładunku wymaga od zarządzającego ła-dunkiem przejęcia w swe ręce coraz to większej liczby czynności, które przyprzemieszczaniu ładunku transportem konwencjonalnym wykonywane byłyby zapośrednictwem wielu wyspecjalizowanych podmiotów. Operator stara się być wewszystkich miejscach procesu transportowego obecny. Jak więc widać, istniejąbardzo znaczące różnice w pojmowaniu spedycji intermodalnej, konwencjonalnejczy też tradycyjnej.3. SPEDYCJA INTERMODALNA W PRZEWOZACH LĄDOWYCHRolę operatora transportu intermodalnego w przewozach szynowo-drogowychmoże spełniać przewoźnik samochodowy. Schemat jego działania jest wówczasnastępujący: Przewoźnik zawiera ze swym klientem (tj. dysponentem ładunku)umowę o przewóz, jak również dostarczenie ładunku do wyznaczonego miejscaodbioru. Po jej zawarciu odbiera towar własnym pojazdem z magazynu klientai dowozi go do terminalu krajowego. Tam też następuje przekazanie naczepy, nad-wozia wymiennego bądź całego samochodu towarowego. Towarzystwo zawieranastępnie umowę z przedsiębiorstwem kolejowym, stając się dla kolei zlecenio- [ Pobierz całość w formacie PDF ] |