 |
| Tyszyńska-Kownacka Danuta, WIEDZA - ZIELARSTWO |
 |
|
|
[ Pobierz całość w formacie PDF ] //-->DANUTA TYSZYŃSKA-KOWNACKATERESA STAREKWydawnictwo WATRAWarszawaDrogi Czytelniku!Nim weźmiesz tę książkę do ręki, warto żebyś wiedział czym jest dla Ciebie słowo„zioła". Może jest to jedynie puste określenie wąskiej i martwej gałęzi wiedzy. A możekryje ono dla Ciebie coś podniecającego i zagadkowego z pogranicza tajemnej magii,przeznaczonej jedynie dla wtajemniczonych.Posługiwanie się tą książką pozwoli zrozumieć, że słowo to zawiera potężny ładunekgłębokiej wiedzy sięgającej dawnych dziejów, i że wiedza ta, jako nierozerwalnie związanaz ludzkim bytem, wplotła się w historię naszego kraju i narodu. Szła z nim z pokoleniaw pokolenie obrastając w tradycje i legendy. Bogaty jej zasób z biegiem czasu znalazłzastosowanie w medycynie i farmacji, a również miał swoje odbicie w literaturze i sztuce.I choć zielarstwo, jako takie, spychane było niekiedy na pozycje zapomniane, pojakimś czasie zainteresowanie nim ożywało na nowo i stawało się aktualne, choćw innych formach.Życzeniem autorek jest, aby zebrany w książce i przekazany, skromny skądinąd, zasóbwiadomości przydatny był każdemu zainteresowanemu czytelnikowi.Książka ta ukazuje z jednej strony rozległe możliwości wykorzystania bogactwa tejwiedzy w codziennym życiu, z drugiej—wyraźnie zarysowuje jej ramy. Zwraca przy tymuwagę na zachowanie rangi i szacunku dla dorobku dzisiejszej medycyny, weterynariii dziedzin z nimi związanych, takich jak farmacja czy chemia, pozostawiając im właściwemiejsce i pozycję wiodącą.Popularyzacja wiedzy zielarskiej ma w tej książce jedynie na względzie podaniepodstawowych możliwości korzystania z ziół w różnych dziedzinach życia polskiegodomu tak na wsi, jak i w mieście.Książka ta ma spełniać rolę poradnika, przyjaciela na co dzień. Me zostały w niejuwzględnione te gatunki ziół, z których produkowane są łatwe w użyciu i dostępne leki,ani te, których użycie bez porady lekarza jest niebezpieczne. Pomija się również gatunkiszczególnie trudne w pozyskaniu tak ze stanu naturalnego, jak i uprawy, lub takie,których zbiór zagrażać może zasadom ochrony przyrody.Jednocześnie pragniemy w tym miejscu podziękować tym, którzy nam w opracowaniutej książki pomogli, a szczególnie dr med. Irenie Królikowskiej oraz recenzentceprof. Antoninie Rumińskiej.AutorkiKogo natura słaba o loże uderzy:Na kogo się śmierć blada rękoma zamierzy:Komu febra wydziera gwałtem zdrowie błogie:Komu gorączka siarką pali członki drogie:Kogo powódź zalewa i wnętrzności topi:Komu krew zepsowana koralmi twarz skropi:Kogo zlotem niebieska tęcza ufarbuje:Kogo zbytek i słodka swawola napsuje:Najdziesz tu swe lekarstwo- najdziesz tu ochłodę,,Czym żołądek, czym znowuodnowić urodę.Tylko w nadziei tych ziół nie psuj zdrowia marnie,,Bo za jedną chorobą siłać się ich wgarnie.A zato z żelaza rdze z trudnością wyprawiTak się też kto raz skazi nie rychło naprawi.A tak jeśli chcesz zdrów być, póki nici KlotoMe urżnie: miej te księgi za przedniejsze złoto,Bo kto masz za co ratuj zdrowia ułomnegoTedy wieku dopędzisz Orła stoletniegoJan Achacy KmitaZ karty tytułowej księgi SyreniuszaO ziołach i mocy ich(1534 r. Kraków)Co kryje się pod pojęciem „zioła"?Nie dość słowo z widzenia znać. TrzebaWiedzieć, jaka wydala je gleba.Jak zalęgło się, rosło, pęczniało...(J. Tuwim)W języku polskim określenie „zioła" nie jest zbyt precyzyjne i posiada wielorakie znaczenie. Jestono pokrewne słowom „ziele", „zielsko" i czasem z nimi utożsamiane. Najczęściej jednak odnosisię do uprawianych i dziko rosnących roślin zielnych (jednorocznych i wieloletnich), znajdującychzastosowanie dla potrzeb człowieka. Niektóre encyklopedie wyłączają z nich rośliny motylkowe, cojednak nie wydaje się słuszne. Inne, równie często spotykane znaczenie tego słowa dotyczysurowców zielarskich (pochodzących tak z roślin zielnych, jak z drzew i krzewów), przeznaczonychdo wykorzystania szczególnie w lecznictwie. Potocznie bywają one także zdrobniale zwane„ziółkami".Definicja pojęcia „zioła" w poszczególnych słownikach i encyklopediach nie jest zbyt jasnai dlatego nie warto jej przytaczać.Należy zaznaczyć, że polskie słowo „zioła" ma bardzo stare pochodzenie i jest tłumaczeniemłacińskiegoherba.Do średniowiecza bowiem cala Europa korzystała z dorobku ziołolecznictwastarożytnego.Ze względu na to, że słowo „zioła" okazało się niejednoznaczne, w nomenklaturze naukowejostatnich czasów zaczęto się posługiwać takimi określeniami, jak „rośliny lecznicze", „roślinyprzyprawowe", czy „rośliny barwierskie". Praktyka jednak wykazuje, iż krótkie i treściwe słowo„zioła" nie daje się wyrugować, posiada bowiem dawne tradycje i obejmuje wszystkie wchodzącew zakres tej dziedziny zagadnienia. Z tej racji będziemy się nim w tej książce posługiwać, wiążącpolskie tradycje zielarskie z zainteresowaniami współczesnego Czytelnika.9Od słowa „zioła" pochodzi również określenie dziedziny zajmującej się nimi, czyli zielarstwa,które wyfonilo się dopiero na przestrzeni ostatnich dziesiątków lat i zebrało wiedzę o ziołachw jedną całość. Dotyczy ona głównie pozyskiwania surowców zielarskich, a także produkcjiotrzymywanych z nich specyfików.Odrębną dziedziną, wchodzącą już w zakres medycyny, jest ziołolecznictwo, czyli stosowanie ziółw leczeniu chorób. Zioła wykorzystywane są również w pokrewnej medycynie weterynarii,w kosmetyce, w przemyśle spożywczym, pszczelarstwie, a nawet w farbiarstwie, garbarstwie i innychdziedzinach.Wartość surowców zielarskich zależy od zawartych w nich związków organicznych i mineralnych.Ilość tych substancji w roślinie jest nieraz bardzo nikła, choć dla rośliny niezbędna. Ulega onaznacznym wahaniom, zależnie od stadium i warunków rozwoju rośliny. Te same związki lubpierwiastki mogą się znajdować w roślinach pochodzących z różnych rodzin, gatunków i odmian,a w tym samym gatunku i odmianie botanicznej czy hodowlanej mogą być zróżnicowane co doilości i jakości.Do najbardziej dziś znanych i przydatnych człowiekowi grup związków organicznych, zawartychw roślinach, należą: wielocukry, takie jak inulina, śluzy, pektyny, gumy, garbniki, flawonoidy(związki barwne, np. flawony i antocyjany, kumaryny, karotenoidy), saponiny, terpeny, olejki,fenole, alkaloidy itp.Związki mineralne — tak w formie makro-, jak i mikroelementów — dzięki zawartym w nichpierwiastkom oraz zdolności rozpuszczania się w soku komórkowym, odgrywają poważną rolęw życiu człowieka. Ostatnio zwrócono na niektóre z nich szczególną uwagę, ze względu na częstyniedobór i wpływ tego braku na organizm ludzki. Niekiedy pełnią one funkcję katalizatoróww działalności enzymów. Brak tych mikroelementów powoduje w organizmach wyższych(u człowieka lub zwierzęcia) poważne zaburzenia i związane z tym choroby*. Istotną rolę odgrywarównież promieniotwórcze działanie pierwiastków, co obecnie coraz szerzej uwzględnia sięw dochodzącej do głosu nowej gałęzi wiedzy — radiestezji.Podział ziół pod kątem ich przydatnościNiebyłoby środków ponad zioła droższych,gdyby nie byty tak pospolite...(Marcin z Urzędowa)Rośliny zielarskie należą do różnych grup botanicznych, które łączy głównie przydatność dlapotrzeb człowieka. Potrzeby te jednak są różnorakie.Najważniejszą grupę stanowiąrośliny lecznicze,znajdujące szerokie zastosowanie w medycy-nie i weterynarii. Te dziedziny wiedzy należy uważać za najstarsze, ponieważ istnieją od początkówbytowania człowieka.Do drugiej grupy należąrośliny przyprawowe,stojące na pograniczu między roślinamileczniczymi i tymi, które stanowią pożywienie. Dawniej były dodatkiem wyłącznie ze względówsmakowych i zapachowych. Obecnie uznaje się ich walory również z uwagi na zawarte w nichsubstancje, ułatwiające trawienie i właściwe przyswajanie pożywienia.Rośliny olejkodajnelub, jak mótaimy w skrócie, olejkowe to te, które zawierają duże ilościolejków eterycznych i używane są do ich ekstrakcji. Służą one do aromatyzowania produktówspożywczych, leków i kosmetyków. Większość z nich ma również właściwości lecznicze.Wskazuje na to m.in. prof. Aleksandrowicz w swoich książkach:Nie ma nieuleczalnie chorychiKuchniai medycyna.10 [ Pobierz całość w formacie PDF ] |