 |
| Tybetanska księga umarlych; Ireneusz Kania, Magia, Rytuały |
 |
|
|
[ Pobierz całość w formacie PDF ] Tybeta«skaKsi¦gaUmarłych tłumaczenieIreneuszKania(1984) Spistre±ci 1Pouczenieosamowyzwoleniusi¦zBar-dowchwili±mierci 5 2Pouczenieosamowyzwoleniusi¦zBar-doDharmaty 26 3Pouczenieosamowyzwoleniusi¦zBar-do»ycia 37 Odtłumacza Przedstawionytekstdomagasi¦krótkiegocho¢bywprowadzenia,itonietylkodlatego, »ejesttopierwszyjegoprzekładnaj¦zykpolskiwprostztybeta«skiegooryginału. Nieznaczyto,»ejestonwnaszymkrajucałkowicienieznany.Owszem,niektórzyspo- ±ródorientalistów,przedewszystkimza±wcaleju»licznagromadkabuddystówpolskich (praktykuj¡cychró»netradycjetybeta«skiejMahajany),mieliokazj¦zetkn¡¢si¦z Bar-do Thos-grol 1 wprzekładzieangielskim(wersjaEvans-WentzaiLamyKaziDawa-Samdup zroku1928oraznajnowsza–FranceskiFremantleiCh¨ogyamTrungpyzroku1975 2 ). By¢mo»eniecoszerzejznanyjesttak»ekomentarz,jakidotegotekstunapisałC.G. Jung.Wszystkotoniezmieniajednakfaktu,»e Bar-doThos-grol nadalmaunasstatus „ksi¦gidlawtajemniczonych”–atakwcaleby¢niepowinno. Niepowinnotakby¢popierwszedlatego,»ejesttotekstzró»nychpowodówbardzo interesuj¡cy,nietylkodlaspecjalistów.Podrugie–wnimsamymzawartyjestnakazrozpo- wszechnianiagowszelkimisposobamiw±ródwszystkichludzi,„głoszeniagonaulicach”– jakmówioryginał.Nawetje±liprzyjmiemy,»ezalecenietakieodnosisi¦dobuddystów, toprzecie»uzna¢mo»nawka»dymrazie,i»nanaszymterenieoznaczaonomo»liwo±¢ icelowo±¢zdj¦ciaz Bar-doThos-grol piecz¦ciezoteryczno±ci,któramoc¡jakiego±niepo- rozumieniaprzylgn¦łado«nado±¢długo. Potrzecie–odpewnegoczasuo Bar-doThos-grol gło±nonaZachodzie.Tytułten (niemalwył¡cznietytuł)pojawiasi¦ostatniodo±¢cz¦stowliteraturzetanatologicznej– którejniebywałegorozkwitujeste±my±wiadkami–atak»ereligioznawczej.Faktemjest, »ewieledo±wiadcze«iprze»y¢osóbodratowanychze±mierciklinicznej,prze»y¢,które opisałRaymondMoodywbestsellerzesprzedparulat,ksi¡»ce LifeafterLife ,mniejczy bardziejdokładnieprzypominapewnestronice Bar-doThos-grol ,tekstudatowanego,b¡d¹ 1 Wymowawprzybli»eniu:Th¨o-tr¨ol. 2 TheTitbetanBookoftheDead.TheGreatLiberationthroughHearingintheBardo ,Shambhala, BerkeleyandLondon1975. 1 cob¡d¹,nawiekXIVwedlenajostro»niejszychprzypuszcze«,wrzeczywisto±cizapewne znaczniestarszego 3 . Czwartaprzyczyna–wmoimprzekonaniunajgł¦biejle»¡cainajistotniejsza–tota, »ewbrewpozorom Bar-doThos-grol niejestwył¡cznieksi¦g¡o±mierciiumieraniu.Je±li spojrze¢na«zpunktuwidzeniatypologiireligioznawczej,jawisi¦tentekstjakoklasyczny scenariuszinicjacyjnyzgłównymijegoelementami:zej±ciedo„przestrzenipo±miertnej” (bar-do),w¦drówkawniej–przej±cieprzezró»norakiepróby–iwyzwolenie,czylizmiana statusubytu. Otym,»ewielenaszychdo±wiadcze«iprze»y¢mo»naporównywa¢ze±mierci¡za »ycia,»eumierasi¦wielokrotnie–wieka»dydorosłyczłowiek.Pouczaj¡nasotymrów- nie»wielcymy±licieledobywspółczesnej,jakMirceaEliadeczyKarlRahner.ycienasze cz¦stoobjawia„struktur¦inicjacyjn¡”(zwłaszczaetapzwany descensusadinferos ),ito szczególniechybawostatnichczasach.Niemog¡zatemzaskakiwa¢nast¦puj¡cesłowa FranceskiFremantle,tłumaczkiBar-doThos-grol:„Takwi¦c,jakkolwiekksi¡»k¦t¦napi- sanorzekomodlaumarłych,wrzeczywisto±citraktujeonao»yciu.SamBuddaniezwykł roztrz¡sa¢tego,codziejesi¦po±mierci,botakiepytanianies¡u»ytecznewposzukiwaniu rzeczywisto±ci hicetnunc .Jednakowo»naukioreinkarnacji,sze±ciurodzajachistnienia ibar-do,staniepo±rednimpomi¦dzynimi,wdu»ejmierzeodnosz¡si¦doobecnego»ycia, niezale»nieodtego,czystosuj¡si¦onerównie»doistnieniapo±miertnego.Podkre±lasi¦ cz¦sto,»ecelemodczytywania Bar-doThos-grol człowiekowizmarłemujestprzypomnie- niejegopost¦powaniaza»ycia.Ksi¦gaumarłychmo»enaspouczy¢,jak»y¢”.(Wst¦p,s. XIX-XX) Podobnegozdaniajestrównie»Ch¨ogyamTrungpa,»yj¡cywUSAtybeta«skimistrz, autorytetwproblematycetanatologicznej,jakby±mypowiedzieli,iautorwst¦pnegoko- mentarzadowzmiankowanegoprzekładuFranceskiFremantle.Powiadaontak:„Bar-do znaczyrozsiew.Jesttonietylkoprzerwa,zawieszenieponaszej±mierci,alerównie»za- wieszeniewjakiej±sytuacji»yciowej;umieraniezdarzasi¦tak»eza»ycia.Do±wiadczenie bar-dojestcz¦±ci¡naszejpodstawowejstrukturypsychologicznej.Przezcałyczaszdarzaj¡ namsi¦wszelkierodzajedo±wiadczeniabar-do–do±wiadczeniaparanoiczyte»zagubienia wcodziennym»yciu;jesttotak,jakby±myniebylipewniziemipodstopami,niewiedz¡c, ocomamchodziidok¡dzmierzamy.Tote»niniejszaksi¡»kajestnietylkoprzesłaniemdla tych,którzywła±niemaj¡umiera¢lubju»umarli;jesttorównie»przesłaniedlatych,co si¦narodzili.Narodzinyi±mier¢dotycz¡ka»dego,ci¡gle,wtejwła±niechwili”,(s.1-2). Mamywi¦cdoczynieniazeznamienn¡zbie»no±ci¡postawmy±licieliWschoduiZa- chodu,wywodz¡cychsi¦wszakzwielceodmiennychtradycjiduchowych.Wolnomniema¢, »etakonwergencjaodzwierciedlapewienstanogólniejszej±wiadomo±ciegzystencjalnej– mo»enietyleradykalnienowy,ilecorazpowszechniejszy,i»enajejwytworzeniesi¦jaki± wpływmiała–obokczynnikównaturyhermeneutycznej–równie»całkowicienowasytu- acjawspółczesnegoczłowieka,poddanegozagro»eniuabsolutnemu,icałychzbiorowo±ci, 3 Tybetologowieuwa»aj¡,»ejegoautoremjestKarmaLingpa(1323-1383);Tybeta«czycyprzypisuj¡ gosamemuPadmasambhawie. 2 prze»ywaj¡cychcorazcz¦±ciejt¦cz¦±¢scenariuszainicjacyjnego,któr¡okre±lamymianem descensusadinferos . Wszystkotojestniew¡tpliwieinteresuj¡ce,aleniewystarczałobydouznaniatybeta«- skiej Ksi¦giumarłych zatekstniezwykły,couczyniłemnapocz¡tku.Tekstówb¦d¡cych scenariuszamiinicjacyjnymiznaj¡wszakdo±¢du»ozarównodziejereligii,jakidzieła literackieró»nychnarodówiepok,bywspomnie¢bodajnajsławniejszeznich– Bosk¡ Komedi¦ . Bar-doThos-grol wyra¹niejednakró»nisi¦odnichwszystkich.Ni»ejpostaram si¦jaknajkrócejprzedstawi¢główn¡osobliwo±¢tejksi¦gi,zzastrze»eniem,»ezbraku miejscamusz¦touczyni¢pobie»nieiupraszczaj¡cwielesprawzasługuj¡cychnaznacznie gł¦bszeiwszechstronniejszeo±wietlenie,como»eb¦d¦miałsposobno±¢zrobi¢przyinnej okazji.Tutajluk¦t¦cz¦±ciowostaramsi¦wypełni¢wprzypisach. ZakładamprzytymuCzytelnikaminimumogólnejwiedzyobuddyzmie. Tybeta«skiesłowo bar-do (lub bar-ma-do )znaczy„to,cojestmi¦dzy(dwoma)”,„prze- strze«po±rednia”,iwliteraturzetybeta«skiegobuddyzmupełnifunkcj¦odpowiednika terminusanskryckiego antarabhawa ,dosłownie:„mi¦dzy-byt”.Termintenoznaczasytu- acj¦kogo±,ktorozstałsi¦ztym»yciem,aniewszedłjeszczewnow¡form¦istnienia;stoi przednimotworemsze±¢sfersamsary,aletak»emo»liwo±¢ostatecznegouwolnieniasi¦od kołowrotuegzystencji–czylimo»liwo±¢nirwany.To,gdziesi¦wko«cuznajdzie,zale»y wdu»ejmierzeodjegodobregoizłegokarmana(uczynkówwpoprzednich»ywotach), alerównie»odwłasnegowyboru;tenza±zdeterminowanyjestzdolno±ci¡przebrni¦cia przezpróby,którepolegaj¡narozpoznawaniuwła±ciwejistotypojawiaj¡cychsi¦wbar- dogniewnychispokojnychpostaciró»nychbóstwtantrycznychoraz±wiatło±ci.Zdolno±¢ t¦nazywasi¦w Bar-doThos-grol (roz)poznawaniem,rozumieniem,wiedz¡;pełniona funkcj¦soteriologiczn¡. Ngo-±es-padanggrol-badus-mnyam-du’ong-ngo („Zezrozumie- niemprzychodziwyzwolenie”)–otomotywprzewodnicałejksi¦gi,nadaj¡cyjej–obok przepełniaj¡cychj¡±wiatło±ciiblasków,wczymprzypominaniektóretekstyKabały,jak SeferBahir czy Zohar –silniegnostycznykoloryt. Tybeta«skaksi¦gaumarłych jestwła±niekompendiumtakiejwiedzyijakbyprzewod- nikiemdlazmarłegopoowymlimbobuddyjskim;instrukcjewniejzawartezapewniaj¡ mumo»liwienajlepsze„urz¡dzeniesi¦”wnajbli»szejegzystencji. Termin antarabhawa konotujejak¡±przestrze«ijaki±czas.Zczasemsprawajestpro- sta:sytuacja„mi¦dzy-bytu”mo»etrwa¢jeden,dwa,trzy,cztery,pi¦¢,sze±¢lubnajwy»ej siedemtygodni–takexpressisverbisstwierdzasi¦wtek±cie.Acozprzestrzeni¡?Gdzie» znajdujesi¦owobar-do? Otó»jestonowsz¦dzie–inigdzie,inaczejmówi¡c,wpunkcieusytuowanympomi¦- dzy„wsz¦dzie”a„nigdzie”:wnas.Bar-dotoprzestrze«własnejnaszejja¹ni,umysłu (tyb. rig-pa ),„nieobj¦tegojak±wietlistyprzestwórnieba”,istotowoto»samegozPustk¡ (skr. unjata ).Pojawiaj¡cesi¦nampo±miercizjawy,opisywanetakplastyczniew Bar-do Thos-grol –zjawyjakzkoszmarnychtoznówbłogichsnów,kolory,±wiatło±ci–s¡pro- duktaminaszejwłasnejja¹ni(umysłu),jejtajemnychenergii;±ci±lejbior¡c,emanacjami, 3 projekcjami 4 jejobaw,l¦ków,skłonno±ci,pasji,d¡»e«,kompleksów,pragnie«ineuroz– słowemwszystkiego,costanowitre±¢ró»nychwarstw,wtyminajgł¦bszych,naszejpod- ±wiadomo±ci.Czy»mo»nasi¦dziwi¢,»e Tybeta«skaksi¦gaumarłych takinteresowała Junga? Mamywi¦cdoczynieniaz suigeneris przewodnikiemponaszymumy±le,którysam jestmatryc¡powołuj¡c¡doułudnegobytutrapi¡cegol¦kioraznami¦tno±ci,iwobectego samwładnyjestsi¦odnichuwolni¢. Działaniate(aznimi„próby”)przebiegaj¡wedlepewnegoporz¡dku,±ci±leokre±lo- negosam¡struktur¡umysłu,któraokazujesi¦struktur¡mandaliBuddyWairoczany,jak przedstawiaj¡j¡thanki,słynnemalowidłatybeta«skie.Taknaprzykładka»dazkolejno ukazuj¡cychsi¦postaciBuddówmandalisymbolizujejak¡±władz¦umysłu,jaki±rodzaj energiipsychicznej(wjejaspektachpozytywnychinegatywnych),jaki±składnikosobo- wo±ci.Wtradycjitybeta«skiejpodkre±lasi¦,»ewygl¡dtychpostaciniejestcałkowicie arbitraln¡kreacj¡wyobra¹ni,lecz»e±ci±leodpowiadaonrodzajowisymbolizowanejener- gii.Dotyczytote»innychzjaw:upiorów,demonów,diablicoprzera»aj¡cychidziwacznych kształtachjaknapłótnachBoscha,zjawemanowanychprzezcentraenergetyczne(czakry) poło»onewzdłu» awadhuti ,centralnegokanałuenergetycznegowcieleczłowieka. Zbiegasi¦towszystkozkonstatacjaminowoczesnejpsychologii,któraodnajduje wowychkształtachformyarchetypiczne,pojawiaj¡cesi¦regularniewsnachczypew- nychstanachpatologicznychuró»nychludzi. W Bar-doThos-grol wszystkiepostaciewyst¦puj¡naogółpodimionamistanowi¡cymi kalkiimionanalogicznychsanskryckichbóstwpanteonuhinduistycznegoitantrycznego, tote»wtek±cieprzekładudaj¦jekonsekwentniewła±niewwersjachsanskryckich,dlała- twiejszejidentyfikacjiwinnych¹ródłach.Zewzgl¦duna±cisło±¢naukow¡najlepiejbyłoby jetransliterowa¢wedleprzyj¦tegowindologiisystemu.Niestety,zpowodówtechnicznych zmuszonyjestemdopodawaniaichwprzybli»onejtranskrypcjifonetycznej.Dotyczyto równie»pewnychsanskryckichitybeta«skichterminówtechnicznych,niemaj¡cychdo- kładnychodpowiednikówwj¦zykacheuropejskich,terminów,któreobja±niampokrótce wprzypisach.S¡onesanskryckie,oileniezaznaczonoinaczej.Słowawnawiasachkwa- dratowychniemaj¡odpowiednikówworyginale;dodałemjedlajasno±ci. Przekładniniejszyobejmujetekstpodstawowy Bar-doThos-grolChen-mo (Wielkie WyzwoleniezBar-doprzezSłuchanie),któryskładasi¦ztrzechcz¦±ciikilkutekstów towarzysz¡cych,mniejistotnych. Dedykuj¦gozwdzi¦czno±ci¡moimprzyjaciołomzkrakowskiejsanghiKagyut. Bkra- ±is-±og .(Niechtob¦dzienaszcz¦±cie). Kraków,pa¹dziernik-listopad1984 4 Tymsłowem,wzi¦tymznowoczesnejpsychologii,FrancescaFremantleoddajetyb.snang.Według mniejestonodo±¢jaskrawymanachronizmemwtek±cieb¡d¹cob¡d¹bardzoleciwym.Dlategosam wolałemraczej„emanacje”. 4 Uwagiodredakcjimahajana.net Uwaga .Niniejszetłumaczeniemacharakterliteracki,niebyłoonoprzygotowywane podk¡tempraktykibuddyjskiej. Tekstpochodzizzasobów NastronachPBIniema jednaksłowawst¦pnegoodtłumacza,aniinformacjionimsamym,niemarównie»przy- pisów.Wszystkotozostałouzupełnioneprzezredakcj¦,którawykonałarównie»drobne poprawkiikorekt¦tekstu. 1Pouczenieosamowyzwoleniusi¦zBar-dowchwili ±mierci KSIGAGŁBOKIEJNAUKIJASNOPRZYPOMINAJCAWIELKIE WYZWOLENIEZBAR-DODHARMATY 5 SPODWŁADZYSTRANIKÓW GNIEWNYCHORAZSPOKOJNYCH 6 Pokłonwszystkimguru,Trikaji 7 , Padmasambhawie,którypojawiłsi¦, abymie¢wpieczywszelkiestworzenie, ibóstwomlotosugniewnymorazspokojnym, idoskonałejSambhogakaji, pokłonbezbrze»nejDharmakajiBuddyAmitabhy! TametodaWielkiegoWyzwoleniazBar-do,przeznaczonadlajoginówo±rednichzdolno- ±ciach,masenspotrójny:wst¦pny,podstawowyiko«cowy. 5 Dharmataznaczy„zasada,istotarzeczy”ijestsynonimemunjaty,b¦d¡cejostateczn¡natur¡ wszystkiego,niepochwytn¡dlakategoriirozumu,definiowan¡jedynienegatywnieimo»liw¡dourzeczy- wistnieniawpewnychrodzajachmedytacji(np.Mahamudra).Dharmatatorównie»ostatecznanatura umysłu–±wietlista,nieobj¦taprzestrze«. 6 Postaciebóstwtantrycznychowygl¡dziełagodnymorazprzera»aj¡cym,pojawiaj¡cesi¦wmedytacji iwbar-do;s¡onewistocieprojekcjamiumysłupodmiotuisymbolizuj¡ró»netego»umysłuwładze, ska»eniaipod±wiadomeskłonno±ci. 7 „Trzyciała”(kaja):Dharmakaja(ciałoDharmy,abstrakcyjnaostatecznanaturaBuddy);Sam- bhogakaja(ciałoprzyjemno±ci,u»ywania)–po±rednikmi¦dzyBudd¡alud¹mi,przekazuj¡cyNauk¦; Nirmanakaja(ciałoprzejawione,widzialneciałoBuddy). 5 [ Pobierz całość w formacie PDF ] |