 |
| Trotter W. - Mroźne piekło. Radziecko-fińska wojna zimowa 1939-1940, ebooki tekst |
 |
|
|
[ Pobierz całość w formacie PDF ] William R. TrotterMroźne pieldoRadziecko-fmska wojna zimowa 1939-1940przełożyłJarosław WłodarczykWydawnictwo DolnośląskieOD AUTORANazwy geograficzne w języku fińskim są dość dosłowne, zazwyczaj konstruuje się je za pomocą przyrostka, który jest jednocześnie rzeczownikiem oznaczającym dany element rzeźby terenu. Wymienione niżej przyrostki występują w wielu nazwach pojawiających się w tej książce. Zapoznanie się z nimi może pomóc Czytelnikowi w zrozumieniu ich znaczenia i oswojeniu się z ich obcym brzmieniem.-jarvi: jezioro -joki: jezioro -lahti: zatoka -niemi: przylądek -ranta: plaża -saari: wyspa -suo: bagno-vaara: podłużne wzniesienieSkrót JR pochodzi od fińskiego określenia jalkamki rykmenłti, które oznacza pułk piechoty; 2/JR-16 oznacza 2. batalion 16. pułku.Część pierwszaNajazdKiedy Stalin powie: „tańcz”, mądry człowiek tańczy.- Nikita Chruszczów Khrushchev RemembersRozdział 1Przyczynya najdalej na wschód wysuniętą odnogą Morza Bałtyckiego, pomiędzy Zatoką Fińską a bezmiarem jeziora Ładoga, leży wąski, kamienisty Przesmyk Karelski. Ziemię tę, poprzecinaną przez błękit czystych jezior, odzianą w wieczną zieleń lasu, nakrapianą szaroczerwona-wymi wychodniami granitu, cechuje surowe piękno, lecz poza tym sama w sobie nie przedstawia ona wielkiej wartości. Tutejsze uprawy są nieliczne i przynoszą mizerne plony. Wysiłek włożony w wydobycie rzadko rozrzuconych bogactw mineralnych zwraca się z trudem. A jednak mało jest w Europie równie niewielkich obszarów, o które tak często toczono by zażarte walki.Przyczyną jest położenie geograficzne. Od zarania historii Europy Przesmyk Karelski służył jako lądowy pomost pomiędzy rozciągniętą na wschodzie masą kontynentu eurazjatyckiego i ogromnym, otwierającym się na zachód Półwyspem Skandynawskim. Przesmyk był szlakiem plemiennych migracji, osią wymiany towarowej i kulturalnej, a także odskocznią na trasach podbojów. Przelewały się tędy armie - mongolskie, teutońskie, szwedzkie i rosyjskie - a imperia łapczywie spoglądały na ten kawałek ziemi mogący stać się wałem obronnym albo punktem wypadowym.Na przykład, gdyby armia wyruszająca na wschód z miejsca, w którym Przesmyk Karelski łączy się z lądem stałym Finlandii, nie napotkała po drodze żadnego oporu, przekroczyłaby ona granice miasta St. Petersburg w ciągu kilku godzin. Właśnie z tego powodu, w końcowych dniach roku 1939 największa potęga militarna świata przeprowadziła zmasowany atak na jeden z najmniej licznych narodów. Związek Radziecki przeciwko maleńkiej Finlandii - w historii wojen niewiele było konfliktów toczonych przy równie przygniatającej przewadze jednej ze stron. A jednak przez ponad sto dni Finlandia z niezrównanym męstwem i determinacją stawiała zażarty opór, poruszając serca miłujących wolność ludzi na całym świecie i - mimo że ostatecznie poniosła nieuniknioną porażkę - zdołała obronić status niepodległego, samodzielnego państwa.Konflikt pomiędzy Rosją i Finlandią stał się oczywisty już w maju 1703 roku, kiedy Piotr Wielki wyznaczył bagnistą, rojącą się od owadów9MROŹNE PIEKŁOdeltę rzeki nad wysuniętym najdalej na wschód fragmentem Morza Bałtyckiego na plac pod budowę swojej nowej stolicy, St. Petersburga, mającego stać się od dawna upragnionym oknem na Zachód. Fakt, że ziemia, którą wybrał, wraz z całą leżącą na zachód od niej Finlandią należała do Szwecji, nie stanowił dla cara przeszkody. Aneksja ujścia rzeki Newy była jedynie kolejnym krokiem w rywalizacji pomiędzy dynastią Romanowów i monarchią szwedzką; jej ostatecznym celem miało być panowanie na Bałtyku, a wraz z nim dominacja nad lukratywnymi szlakami handlowymi na Zachód.Ponad sto tysięcy Rosjan zmarło przy trwającym dziesięć lat osuszaniu malarycznych bagien i wbijaniu pali, na których miało wznieść się wspaniałe miasto Piotra. Po 236 latach, mniej więcej kolejne ćwierć miliona Rosjan wraz z dwudziestoma pięcioma tysiącami Finów zginęło tylko dlatego, że fińska granica leżała tak blisko tego miasta, teraz już nazywanego Leningradem.Zarówno dla Rosji, jak i dla Szwecji Finlandia stanowiła dogodne pole bitwy, na czym tracili jej spokojni, lubiący sielskie życie mieszkańcy. Aż do chwili, gdy Piotr ostatecznie pokonał Szwedów, cały czas istniało ryzyko, że ci przeprowadzą zwycięski atak na St. Petersburg, maszerując przez wąski Przesmyk Karelski. „Dopóki fińska granica przebiegała tak blisko, damy St. Petersburga nie mogły spać spokojnie” - napisał później Piotr. W trosce o spokój dam przesunął tę granicę, zagarniając Viipuri*, główny szwedzki port na Przesmyku, wraz ze znacznymi połaciami właściwej Karelii.Reszta Finlandii pozostawała pod panowaniem szwedzkim do roku 1809, kiedy cały kraj został przekazany Rosji w ramach ogólnego przetasowania granic towarzyszącego wojnom napoleońskim. Jarzmo szwedzkie było luźne i niezbyt surowe: przez większą część okresu, podczas którego Finlandia stanowiła prowincję Szwecji, jej mieszkańcy cieszyli się tolerancją religijną, brakiem cenzury i posiadaniem takich samych praw politycznych, jakie mieli obywatele większości krajów europejskich. W sumie, jeśli już ktoś miał być rządzony przez obce mocarstwo, Szwecja nie była najgorszą z możliwych opcji.Objąwszy we władanie Finlandię, car Aleksander I także w znacznym stopniu pozostawił jej mieszkańców samym sobie i nie naruszał ich autonomii w dziedzinie szkolnictwa, bankowości czy sądownictwa. Ci spośród nich, którzy chcieli zrobić karierę albo posmakować bardziej kosmopolitycznego życia, mogli bez przeszkód wstępować do carskiej armii albo starać się o stanowiska w rozrośniętej rosyjskiej biurokracji cywilnej.* Obecnie Wyborg [przyp. tłum.].10PrzyczynySłużba wojskowa była ścieżką szczególnie często obieraną przez ambitnych młodych Finów: od roku 1810 po rewolucję z roku 1917 przez siły zbrojne imperium przewinęło się ponad 400 generałów i admirałów pochodzących z Finlandii; wśród nich był bohater wojny rosyjsko-japońskiej z lat 1904-1905, Gustaf Mannerheim.Jednak rządy kilku kolejnych surowych, ograniczających swobody carów rozpaliły rodzący się płomień fińskiego nacjonalizmu. Wszelki ślad po wcześniejszych spokojnych stosunkach pomiędzy obydwoma narodami zaginął, gdy w roku 1894 tron Romanowów objął Mikołaj II. Na gubernatora generalnego Finlandii wyznaczył on niejakiego Bobrikowa, człowieka budzącego powszechną nienawiść, bezwzględnie tłumiącego najmniejsze oznaki fińskiego nacjonalizmu. Po raz pierwszy w historii Finowie mogli zostać wbrew własnej woli wcieleni do carskiej armii; jarzmo cenzury zaczęło uciskać pełnych żaru fińskich artystów i intelektualistów, w tym młodego buntownika, kompozytora Jeana Sibeliusa, którego wczesny poemat symfoniczny Finlandia wprowadzał publiczność w szał patriotycznej gorączki. W roku 1904 pewien młody urzędnik służby cywilnej zrobił to, czego można się było spodziewać - podbiegł do Bobrikowa po stopniach budynku senatu w Helsinkach i zastrzelił go. Finowie powszechnie pochwalali ten czyn, ale jego bezpośrednim skutkiem było zaostrzenie represji i znaczne zwiększenie zaangażowania carskiej tajnej policji w sprawy fińskie na wszystkich szczeblach.Wybuch pierwszej wojny światowej stanowił sprzyjający moment dla bardziej bojowo nastawionych nacjonalistów fińskich - ich zdaniem nadszedł wreszcie czas, by z bronią w ręku zerwać pęta rosyjskiej niewoli. W poszukiwaniach wsparcia militarnego Finowie opierali się na uświęconym przez tradycję, ale niebezpiecznie prostym założeniu, że wróg naszego wroga jest naszym przyjacielem. Zabiegali o pomoc zarówno u Niemców, jak i u bolszewików; obydwa te związki miały w różny sposób prześladować ich przez następne dziesięciolecia.W latach 1915 i 1916, w celu odbycia zawodowego szkolenia wojskowego wyjechało do Niemiec około 2000 młodych Finów, którzy trafili do formacji figurującej w cesarskim Ordre de Bataille jako 27. Pruski Batalion Jegrów. Niemal każdy z dowódców liniowych, którzy odnieśli sukcesy w wojnie domowej i zimowej, otrzymał szkolenie podstawowe w 27. Batalionie Jegrów; weterani tej jednostki ze względu na swoje umiejętności stali się elitarną grupą zawodową.15 listopada 1917 roku parlament fiński oficjalnie przejął odpowiedzialność za sprawy kraju, zarówno na arenie wewnętrznej, jak i międzynarodowej. Lenin nie mógł poświęcić zbyt wiele uwagi tej secesji ani wysłać żadnych oddziałów, by do niej nie dopuścić. Zapewnił więc neutralność Fin-11MROŹNE PIEKŁOlandii wobec toczącej się w Rosji walki o władzę, uznając nowy rząd fiński zaledwie trzy dni po formalnym ogłoszeniu niepodległości przez ten kraj.Finlandia nie uniknęła walk klasowych, które groziły rozsadzeniem europejskiego społeczeństwa w końcowych miesiącach pierwszej wojny światowej. Wojna oznaczała dla klasy robotniczej coraz głębsze pogarszanie się warunków życia, braki w zaopatrzeniu, głód i nędzę. Ciągła agitacja bolszewicka zaostrzyła sytuację do tego stopnia, że powstały dwie konkurencyjne armie. Miejscowi komuniści, niezadowoleni robotnicy i chłopi oraz nieliczni, ale agresywni fińscy anarchiści wstąpili do Gwardii Czerwonej, uzbrojonej, szkolonej i wspieranej przez około 40 000 żołnierzy rosyjskich stacjonujących w Finlandii, z których wielu było zagorzałymi rewolucjonistami. Biała Gwardia stanowiła ramię zbrojne ziemiaństwa i burżuazji; dowodził nią Carl Gustaf Mannerheim, były generał carskiej armii, który właśnie powrócił do ojczyzny.Wprawdzie czerwoni znaleźli się w posiadaniu najlepszych terenów -Helsinek i ośrodka przemysłowego Tampere - ale biali mieli przewagę w postaci lepszego przygotowania wojskowego; wieloma z ich jednostek dowodzili byli oficerowie wojsk carskich, a weterani batalionu jegrów wkrótce udowodnili, że umiejętnościami taktycznymi znacznie przewyższają czerwonych. Pomimo sprzeciwów Mannerheima - który obawiał się, że Finlandia oddaje tym samym swoją polityczną przys... [ Pobierz całość w formacie PDF ] |